Deksametazon jest lekiem o silnym działaniu przeciwalergicznym, przeciwzapalnym i stabilizującym błonę komórkową. Jest to glikokortykosteroid monofluorowany, który ma również wpływ na metabolizm węglowodanów, białek i lipidów. Zalicza się go do grupy leków o długim okresie działania. Poniższy artykuł szczegółowo omawia mechanizm działania oraz farmakokinetykę deksametazonu.
Mechanizm działania deksametazonu
Deksametazon jest glikokortykosteroidem o sile działania znacznie przewyższającej inne leki z tej samej grupy – jest 7,5 razy silniejszy od prednizolonu i prednizonu, a w porównaniu z hydrokortyzonem jego działanie jest 30-krotnie silniejsze. Nie wykazuje praktycznie działania mineralokortykoidowego.
Glikokortykosteroidy, takie jak deksametazon, wywierają swoje biologiczne działanie poprzez aktywację transkrypcji genów zależnych od kortykosteroidów. Efekty przeciwzapalne, immunosupresyjne i antyproliferacyjne są wynikiem różnych mechanizmów, w tym zmniejszenia powstawania, uwalniania i aktywności mediatorów zapalnych oraz hamowania czynności i migracji specyficznych komórek zapalnych. Dodatkowo, glikokortykosteroidy prawdopodobnie hamują wpływ uczulających limfocytów T i makrofagów na komórki docelowe.
Farmakokinetyka deksametazonu
Deksametazon wiąże się z albuminami, a stopień tego wiązania zależy od dawki leku. W przypadku podawania bardzo dużych dawek, większa frakcja krąży w postaci wolnej we krwi. Przy niskim stężeniu albumin, frakcja niezwiązanego (czynnego) glikokortykosteroidu wzrasta.
Po dożylnym podaniu deksametazonu, maksymalne stężenie leku w płynie mózgowo-rdzeniowym zmierzone po 4 godzinach stanowi około 1/6 stężenia w osoczu. Deksametazon jest zaliczany do grupy długo działających glikokortykosteroidów, z biologicznym okresem półtrwania przekraczającym 36 godzin. Ze względu na długi czas działania, może dochodzić do kumulacji i przedawkowania deksametazonu w wyniku codziennego nieprzerwanego podawania.
Średni okres półtrwania deksametazonu (w osoczu) w fazie eliminacji u osób dorosłych wynosi około 250 minut (± 80 minut). Wydalanie odbywa się w dużym stopniu przez nerki w postaci wolnej. Deksametazon jest częściowo metabolizowany, a jego metabolity są głównie wydalane przez nerki w postaci glukuronianów lub siarczanów. Uszkodzenie czynności nerek nie wpływa znacząco na wydzielanie deksametazonu, jednak okres półtrwania w fazie eliminacji jest wydłużony u pacjentów z ciężkimi chorobami wątroby.
Podsumowanie
Deksametazon jest silnym glikokortykosteroidem o szerokim spektrum działania, w tym przeciwalergicznym, przeciwzapalnym i stabilizującym błonę komórkową. Jego działanie jest znacznie silniejsze niż innych leków z tej samej grupy. Deksametazon wiąże się z albuminami w organizmie, a jego eliminacja odbywa się głównie przez nerki. Ze względu na długi okres półtrwania, może dochodzić do kumulacji leku w organizmie.
